Về nhà ăn tết và Optimization

Thế giới vận hành theo một cách không hề tối ưu.

Photo by Sincerely Media on Unsplash

Ngày nghỉ Tết

Tuần vừa qua thì đất nước chúng ta như dừng lại, và toàn dân hoà cùng không khí đón Tết. Một năm âm lịch trôi qua với mọi người có thể vui có thể buồn, nhưng cuối cùng cũng kết thúc bằng một kỳ nghỉ tết bên cạnh gia đình người thân.

Mình bắt đầu làm việc ở nước ngoài, và khi mình về làm việc trong nước thì cách nghỉ của dân mình là có chút khác biệt. Ở Singapore, mình có những ngày nghỉ nhưng chỉ là từng ngày riêng lẻ, rải rác đều trong cả năm. Mỗi lần mình muốn nghỉ dài thì sẽ kết hợp những ngày nghỉ đó và bổ sung thêm ngày phép, để tự sắp xếp được lịch nghỉ của bản thân. Vì là một đất nước đa sắc tộc đa tôn giáo, nên là mỗi người sẽ có những sắp xếp một cách khác nhau, và holiday sẽ mang tính riêng tư hơn, vì mỗi người sẽ đều có lịch trình riêng của mình.

Kỳ nghỉ ở Việt Nam lại hơi khác một chút. Chúng ta được sắp xếp thành 3 lần nghỉ dài trong năm(tết âm lịch, 30/4-1/5, và quốc khánh), và mọi người sẽ kết hợp cũng những ngày nghỉ bổ sung từ nhà nước và ngày nghỉ phép của bản thân, và sẽ có những kỳ nghỉ dài đến cả tuần.

Từ sự sắp xếp như vậy, tự nhiên holiday ở Việt Nam lại thành như một sự kiện xã hội, là một chủ đề chung của mọi người. Mọi người râm ran bàn tán về kế hoạch nghỉ, công ty đoàn thể phải tổng hợp lịch nghỉ của nhân viên, rồi các trang thông tin và mạng xã hội là lúc nào cũng tràn ngập content về các dịp nghỉ lễ.

Với kỳ nghỉ giữa năm như 30/4-1/5 và Quốc khánh, sẽ nhiều người xếp lịch đi rong chơi, du lịch các nơi khác nhau. Nhưng với Tết, thì hầu hết mọi người đều lựa chọn về thăm quê nhà với gia đình. Tết và gia đình hầu như là một, trong con mắt của người Việt.

Tết năm nay, mình cũng dành được một tuần để về nhà thăm bố mẹ. Một kỳ nghỉ cần thiết, sau một năm nhiều mệt mỏi.

Việc nhà ngày Tết

Ngày nghỉ Tết thì có thể chia làm hai phần khác nhau. Trước Tết, đó là công việc dọn dẹp trang trí nhà cửa, chuẩn bị cúng bái và tiệc tất niên. Qua giao thừa, thì đó là thăm hỏi gia đình và họ hàng, chúc tết đầu năm. Hai phần đều có phần vui vẻ, và cũng có nhiều nhọc nhằn đi kèm.

Về bản thân, thì mình thích những ngày trước Tết hơn. Dọn dẹp và trang trí nhà cửa, lựa thêm cây đào cây quất, bổ sung những cành hoa cho nhà cửa rực rỡ nhiều màu. Ngoài ra, nhà mình còn là nơi tập trung của họ hàng vào dịp tất niên nữa, nên là cũng nấu thêm bữa cỗ để đón tiếp mọi người.

Bản thân mình thì cũng khá là vô dụng khi ở nhà, vì hoa thì bố trồng còn cỗ thì mẹ nấu, nên là về nhà thì cũng chỉ le ve nghe chỉ thị từ mọi phía. Cũng thực sự phục bố mẹ mình, tất tả loay hoay chạy ra chạy vào làm được rất nhiều việc. Với tư cách là “thêm lao động trong nhà”, mình là một phần bổ sung vào “cỗ máy” việc nhà, có gì thì làm nấy.

Chắc nhiều người cũng như mình, là những đứa con xa nhà, và về nhà là loạn xạ lên với các chỉ đạo từ các bậc phụ huynh. Tại sao lại loạn xạ? Nếu để mình giải thích, thì mình sẽ nói ngay là, vì cách hoạt động của một gia đình nó lại đi ngược khá nhiều thứ của System Design. Khi bạn hay nhìn vào System Design để thiết kế hệ thống sao cho mọi thứ mượt mà suôn sẻ, thì có thể dùng lăng kính đó để đi vào công việc dọn nhà ngày tết. (Mình sẽ nói về System một cách chung chung hơn, không chỉ là Tech System mà cả Organizational System nữa)

Khi bạn overthinking về việc nhà

Phức tạp đầu tiên của “cỗ máy dọn nhà” thì lại là vấn đề muôn thưở của con người, đó là communication protocol. Nếu bạn đã và đang quen nói chuyện với máy tính, khi mọi thứ đều là những dãy ký tự cụ thể, và không có sự thất thoát của dữ liệu trong lúc trao đổi. Ở nhà thì nó lại không đơn giản như thế. Khi bố lăng xăng ngoài vườn chăm hoa nhưng mẹ lại đang cắm cúi trong bếp, hai người gọi nhau í ới mà chưa chắc thông tin đã đến được với người bên kia; thậm chí, đôi khi đối phương còn chạy tót ra ngoài chợ mua thêm mấy thứ lặt vặt mà người kia cũng chả biết. Mọi người nói chuyện và giao việc cho nhau mà người còn lại chưa chắc đã nghe thấy. Thậm chí khi đang chăm chú làm một cái gì đó thì lại bị gọi giật ra làm cái khác, thì đó là một vấn đề lớn với việc context switching. Ước gì bố mẹ cũng biết làm Scrum board và create JIRA tasks để làm những việc này cho nó đỡ lẫn lộn.

Thứ tiếp theo cần nhắc tới thì chính là separation of concerns. Chỉ riêng việc sắp xếp và dọn dẹp nhà cửa thôi là ai cũng muốn có ý kiến của riêng mình. Bố muốn sắp xếp mọi thứ theo một kiểu và mình làm theo, tuy nhiên một lúc sau có thể mẹ sẽ lại chạy qua và bảo đổi theo một cách khác. Nếu hai người mà có ý kiến khác nhau về cách sắp xếp nhà cửa, thì đó là đã vi phạm vào separation of concerns: chỉ một người chịu trách nhiệm về một thứ và tôn trọng quyết định của người khác. Ngược lại, ví dụ như nấu cỗ chẳng hạn, khi chỉ có một người phụ trách, thì tự nhiên công việc lại trở nên mượt mà trôi chảy hơn nhiều.

Thêm một design issues mà mọi người hay gặp dịp tết, thì là vấn đề high coupling/low cohesion. So với cách bày trí nhà cửa thường xuyên, thì Tết thường đi kèm với việc có nhiều người đến thăm nhà hơn hẳn bình thường; đồ ăn đồ uống nhiều hơn hẳn, đồ trang trí cũng sẽ nhiều hơn. Tất cả đều tạo thêm áp lực cho capacity và functionality của một gia đình: Mấy cái ghế không bao giờ dùng đến thì sẽ phải bê ra để tiếp khách, cái bàn này thì thành chỗ chứa đồ lúc ăn cỗ và là bàn tiếp khách khi vắng người etc. Dưới nhiều constraints tự đặt ra, mọi thứ đều có một sự hacky nhất định, và sẽ luôn chỉ vừa đủ để giải quyết vấn đề; miễn là được là okie.

Một cái tết của con người

Năm cũ cũng qua, bước sang năm mới; và bất chấp mọi bất cập thì tết của nhà mình vẫn diễn ra một cách vui vẻ và đầy hạnh phúc. Vượt qua sự “thiếu hiệu quả”, “loạn xạ” trong công tác chuẩn bị và phát triển, thì một phần không thể thiếu để cho một cái tết hoàn hảo là một sự nhốn nháo vô cùng là “con người”.

Đó là sự quan tâm giúp đỡ giữa người với người. Hàng xóm vô cùng thân thiện mình chỉ cần ới một câu là sẵn sàng chạy sang giúp đỡ; thiếu chút rau củ thì cũng một bước là có được trợ giúp.

Đó là sự bao dung tha thứ, chấp nhận những khiếm khuyết nhỏ nhặt. Cỗ tết đang vui vẻ, thì đồ ăn có chưa đủ ngon, cỗ bàn hơi xộc xệch một chút, mọi người cũng chả hề để ý. Trẻ con chạy nháo nhác, hò hét ầm ĩ, nhưng vẫn vui cửa vui nhà, mặc kệ.

Tết như là một bước nghỉ vậy; bớt đi sự vội vã, hối hả ngoài kia của công việc, của xã hội, khi mà mọi bước đi hành động đều phải có mục đích phải có toan tính, phải có ROIs, phải luôn được tối ưu, tinh giản, tự động hoá. Tết là một minh chứng của việc cách thế giới vận hành nó vẫn rất là người với người, không thể dập khuôn cứng nhắc vào quy trình, vào KPIs.

Happy New Year everyone :)