Product và cái kiềng ba chân

Để xây dựng một product tốt, bạn cần một cái kiềng ba chân thật là vững chắc và cân đối, của Product, Engineering và Analytics

Note: Sau khi viết cả chục bài về các loại topic khác nhau rồi thì mình cũng không thể hiểu nổi là audience của mình là cái gì và mọi người hứng thú đọc về cái gì nữa =))

Nghề Product và làm Product

Về nghề làm Product, thì nó lại là một thứ vừa mới vừa cũ, trong lịch sử của công nghệ. Product Management được bắt đầu từ ngành sản xuất từ thời xưa xửa xừa xưa, bắt nguồn từ FMCG, và quản lý sản phẩm khi đó là quản lý sản phẩm vật lý (là từ chai dầu gội hay là gói bim bim). Lúc đó, Product Management lại nằm giữa bên Product Development và Marketing: họ không trực tiếp làm ra sản phẩm, nhưng họ nắm vững về mặt câu chuyện, về thị trường, về value propositions của sản phẩm; để từ khi sản phẩm được làm ra, cho đến lúc nó được đưa lên kệ, được quảng bá và được đến tay khách hàng, mọi thứ đều được xuyên suốt và nhất quán.

Các khái niệm của Product được áp dụng vào ngành Tech, khi tech trở nên phát triển mạnh mẽ từ những năm 2000. Tuy nhiên, khi này phân tách một cách rõ ràng giữa Product Development và Product Management không phải là một câu chuyện đơn giản. Với sự phát triển của Agile methodology, là gốc là ngọn của sự vận hành của các công ty Tech, thì các khái niệm về Product đã thay đổi khá là nhiều. Agile luôn đề cao sự phối kết hợp, sự nhanh nhạy ứng biến trong việc phát triển sản phẩm. Không còn là việc bắt đầu từ Product xây ra một Product specification thật sự là chi tiết, rồi coder chỉ cắm mặt vào làm theo nhu cầu được đặt ra nữa. Product và Engineering làm việc song song với nhau, liên tục theo dõi, nghiên cứu và nắm bắt sự phát triển của sản phẩm, của người dùng, và từng bước (iteratively) đưa sản phẩm tiếp tục phát triển.

Product Management, phát triển thành một domain riêng của chính mình, và trở thành một phần quan trọng hơn rất nhiều, có được chỗ đứng vững chãi của mình trong các tập đoàn lớn. Trong cả thập kỷ gần đây, Product là một ngành rất hot, thu hút nhiều sự chú ý từ các phía lãnh đạo, cũng như là từ các bạn trẻ đam mê học hỏi đi theo con đường này. Tuy nhiên, cũng có nhiều người nói về các “góc khuất” của ngành, hay là những vấn đề của việc làm Product. Thực sự thì nói, Product khi nó đã trở thành trung tâm của một công ty, thì nó cũng đi kèm với sức ép, cũng như bị giằng xé từ tất cả các hướng khác nhau.

Có thể thấy, vẫn có một sự khác biệt nhất định giữa làm Product và làm “nghề Product”. Bạn có thể làm nghề Product, nhưng mà bạn không phải là người code lên từng dòng của sản phẩm, cũng không hẳn là những người viết lên những dòng quảng cáo cho sản phẩm của chính bạn. Đó có thể là một vấn đề chung của các glue role: bạn cảm thấy bạn tham gia vào tất cả mà lại như không tham gia gì cả.

Về nghề Product, có lẽ mình sẽ dành một buổi khác để kể thêm. Hôm nay, chắc mình sẽ viết nhiều hơn về cách làm Product.

Cái kiềng ba chân

Khi mọi người kể về Product Management, thì các câu chuyện thường nghe rất là đao to búa lớn: là người đặt ra Product Specifications, là người đặt ra và quản lý các product metrics, là người nắm giữ Product roadmap và vision, vân vân và mây mây. Nhưng thực tế có được như vậy hay không là chuyện khác.

Để xây dựng sản phẩm hiệu quả mà theo mình thấy, thì thực ra Products lại không cần phải làm hết những thứ trên. Đương nhiên rồi, Product mà viết hết specifications mà không làm việc trước với engineering, hoàn toàn có thể dẫn đến tranh cãi về khả năng thực thi hoặc là thời gian thực hiện. Bạn vẽ ra hết tất cả các metrics để theo dõi, nhưng rồi thực sự là có phân tích hoặc theo dõi được hay không, có bị chồng chéo với cái gì khác không? Roadmap hay vision của bạn, không có sự đóng góp từ team phát triển sản phẩm, liệu nó có thành công được hay không, hay nó chỉ là bạn tự vẽ vời rồi bắt người khác phải làm theo ý mình?

Mô hình team xây dựng sản phẩm hiệu quả nhất mà mình biết được, thì nó lại là một sự kết hợp của một cái kiềng ba chân, với ba cái chân đóng góp vào cùng xây dựng, đó là Products, Engineering và Analytics. Việc xây dựng sản phẩm không bắt đầu chỉ hoàn toàn từ Products, mà nó là sự kết hợp và trao đổi back and forth giữa cả 3 team này:

• Products nắm giữ về mặt ý tưởng, về định hướng, về value proposition. Họ là người đại diện cho stakeholders, là của khách hàng, của executives; nhưng cũng phải là người để kết nối các team xây dựng sản phẩm cùng với nhau. Điều quan trọng của họ là nắm giữ câu chuyện ở high-level chứ không nên đi vào chi tiết và sẽ dẫn đến X-Y Problem.

• Engineering, với tư cách là những sẽ xây lên sản phẩm, họ đi cùng với Product Manager, và xây dựng product specifications cùng nhau. Là người nắm vững về khả năng, hiệu năng cũng như các chi tiết của hệ thống hiện tại, kết hợp với thông tin về market, về competitor study, về nhu cầu của stakeholders được chia sẻ từ Products, hai bên cùng đóng góp và trao đổi, định hình sản phẩm được tạo nên

• Analytics, đóng vai trò là người nắm giữ của các con số. Họ trao đổi cùng với PM, để trả lời câu hỏi: làm thế nào để biết sản phẩm này đang đi đúng hướng hoặc là thành công. Mình nên đánh giá sản phẩm này theo hướng nào, dựa vào các metrics đã có sẵn từ phía business, hay là đi sâu thêm vào và bổ sung thêm các metrics khác; và nếu có những metrics này thì thế nào là thành công, thế nào là tạm ổn, thế nào là chưa tốt. Nếu có những metrics mới cần phải bổ sung, thì họ cũng sẽ đi cùng với Engineering: làm thế nào để phân tích, hoặc là làm thế nào thì có thể bổ sung thêm các data points, để instrumentation được những phân tích sâu xa.

Cả 3 team, cùng kết hợp với nhau, cùng vẽ nên một bức tranh chung tổng thể về sản phẩm trước mắt, và cùng đóng góp vào việc xây dựng một sản phẩm để nó đi thật là đúng hướng.

Sự cân bằng và hỗ trợ

Nói đến cái kiềng ba chân, thì chắc mọi người đều có thể mường tượng ra được hình ảnh rồi, một cái kiềng vững chắc nâng một cái nồi phía bên trên (sao mình viết đến đây lại hơi thấy đói nhỉ…). Nhưng cũng có một phần phải nói thêm, đó là giữa 3 cái chân này, vẫn phải có một độ cân bằng nhất định, thì mới nâng được đồ vật ở phía trên. Không thể có 1 cái chân dài hơn hẳn 2 cái còn lại được, 3 cái chân đều phải gần gần tương tự nhau, mới tạo ra một bệ đỡ vững chắc.

Mình có nói về việc khi mà Product vẽ ra một sản phẩm và yêu cầu, nhưng không tham khảo trước ý kiến của Engineering; kết quả là Engineering không hài lòng với những thứ mình phải làm, không chấp nhận được những yêu cầu về deadline hoặc cách thực hiện. Đó là một ví dụ của việc không cân bằng, khi mà 2 phía không có cùng đóng góp vào tác phẩm cuối cùng, và sẽ dễ dẫn đến xích mích. Điều này cũng hoàn toàn có thể xảy ra giữa Engineering và Analytics, cũng như Analytics và Product, nếu có sư mất cân bằng trong những working relationship này. Bảo đảm sự cân đối, mọi người đều đóng góp và lắng nghe lẫn nhau, là đầu mối then chốt để đảm bảo được một sản phẩm phát triển tốt.

Tuy nhiên, còn một thứ khác mà hình ảnh kiềng 3 chân không diễn tả được hết. Đó là khi sự kết hợp giữa các phía lại hơi hời hợt. Đó là khi Product vứt ticket cho Analytics hay Engineering, nhưng không thể hiện được hết vấn đề hoặc nhu cầu đề ra, và các bên khác phải tự mày mò sáng tạo và tìm hiểu thêm mới làm được việc của mình. Hoặc là Engineer không quan tâm đến sự phối hợp cùng Analytics phía sau, thay đổi Data Model hoặc là có những thứ không sát nghĩa, làm ảnh hưởng đến việc phân tích, tracking hoặc reports của những bên phía sau. Sự hời hợt trong cộng tác, là cái chết dần chết mòn của một sản phẩm; khi mọi người đang không cùng đồng lòng giải quyết vấn đề với nhau mà chỉ biết lo đến thân mình.

Thế nên với mình, làm Product tốt, là một sản phẩm của hợp tác và trách nhiệm. Không đơn giản, nhưng khi làm được, thì mọi thứ sẽ suôn sẻ hơn rất nhiều.