Làm điều xứng đáng

Làm việc tốt thật là khó quá đi khó quá đi.

Whatever Worth Doing

Ngày xưa thì mình luôn thấy bản thân mình khá là lười biếng (nhưng đó là xưa lắm rồi). Dậm chân tại chỗ chờ dòng đời trôi qua, lười biếng nắm bắt lấy các cơ hội, hoặc là tranh cướp một cái gì đó.

Photo by Sincerely Media on Unsplash

Tuy nhiên đến lúc đi làm, thì mình trở nên proactive hơn rất nhiều. Một phần cũng vì được môi trường làm việc khích lệ phát huy bản thân, và đôi khi có những thứ hơi trì trệ thì mình cứ phải bắt tay lên xông vào thì mới thấy có tiến triển. Phải hơi quyết liệt một xíu, chủ động tiến tới, thì mọi thứ mới đi theo được quỹ đạo mà mình muốn. Từ lúc nào không hay, mà mình cũng trở thành con người action-oriented, muốn làm hơn là ngồi một chỗ tư duy phân tích.

Một câu nói mà mình khá là ấn tương, đó là “Whatever worth doing is worth doing badly”. Mình nghĩ về câu nói này một cách khá là đơn giản; khi bạn thấy có những việc tốt đẹp và xứng đáng để làm, thì hãy xông vào mà làm. Việc bạn bắt đầu làm một việc tốt thì đã tốt hơn việc là bạn ngồi nghĩ về việc làm việc tốt. Action speaks louder than words, và làm rồi thì mới có kết quả, chứ ngẫm nghĩ mãi thì cũng không có ra được cái gì.

Áp dụng cái này vào cuộc sống thực ra cũng đơn giản. Ví dụ như bạn muốn sức khoẻ tốt hơn, thì thà bạn nhắm mắt đi bộ hoặc vào gym 20-30 phút mỗi ngày, thì sẽ tốt hơn là bạn ngồi nghiên cứu ra kế hoạch hoàn hảo nhưng mà không bắt tay vào thực hiện. Hoặc là học một cái gì đó mới, đọc một cuốn sách, tập tành viết lách; đó đều là những thứ tốt đẹp cho bản thân mà, cứ bắt đầu thôi, sự phát triển sẽ từ từ mà đến.

Đến câu chuyện từ thiện

Gần đây trên mạng lại rộ lên một câu chuyện về một người nổi tiếng kêu gọi từ thiện, và đã tốn rất là nhiều giấy mực (or bandwidth) của mọi người trên mạng. Mình cũng không tiện kể lại, vì nếu bạn chú ý đọc thì nó cũng đầy rẫy ra trên tất cả các trang báo mạng. Điều này cũng làm mình phải nghĩ lại về câu quote ở trên, về việc là làm việc tốt thế nào cho nó đúng.

Nhìn từ mặt ngoài thì mọi thứ đều là việc tốt đẹp: Người mẹ muốn cứu lấy đứa con bệnh tật của mình; người nổi tiếng dùng sức ảnh hưởng của mình để kêu gọi từ thiện; người dân với lòng tốt của mình thì đóng góp hy vọng làm được điều lành. Câu chuyện thì chưa ngã ngũ, nhưng mà với các tranh cãi đang nổ ra, thì các bạn có thể thấy được một điều: “doing it badly” thực sự là không ổn.

Điều đó cũng làm mình nghĩ lại nhiều. Mình vốn khá là thích câu nói vì nó mang hàm ý khuyến khích mọi người làm việc tốt, việc tử tế; mình cũng thỉnh thoảng nói câu này với các bạn của mình, khuyên mọi người là nếu đã thấy việc xứng đáng để làm thì mình nên làm. Những bàn cãi trên mạng, thì lại cho mình thấy rõ là, đôi khi, có những thứ mà mình không nên “doing it badly”; vì khi làm nó một cách không đúng, có thể mang lại những hậu quả khôn lường.

Giới hạn của việc tử tế

Thế thì câu mình muốn đặt ra là, việc như thế nào thì có thể làm một cách badly, hoặc là việc như thế nào thì không nên? Đâu là giới hạn của câu nói này?

Đơn cử lấy ví dụ như năm lời bác Hồ dạy: “Đoàn kết tốt, kỷ luật tốt” hay “Giữ gìn vệ sinh thật tốt”, bạn có thể cảm thấy là những thứ rất đơn giản, xứng đáng làm, và đều là những thứ bạn luôn có thể cố gắng phấn đấu, dù ít hay là nhiều. Nhưng còn những thứ như thiện nguyện thì sao? Nhìn sơ qua, thì mình có nhìn thấy có 2 thứ có thể là giới hạn.

Một, là vấn đề đạo đức. Vấn đề của việc thiện nguyện là vậy, bạn không thể làm sơ sài mà bỏ qua vấn đề đạo đức tốt. Ngoài việc ăn chặn từ thiện, sử dụng sai mục đích, cũng có rất nhiều chỉ trích cho vấn đề của các tổ chức từ thiện: lập ra để trốn thuế, tiêu xài hoang phí mà ko thực mang lại giá trị, làm việc thiếu minh bạch vân vân và mây mây. Nhiều thứ khác cũng vậy: có thể là một người lớn chỉ muốn kiếm sống để chăm sóc cho gia đình của mình, và trong lúc desperate thì họ làm những điều sai trái; mục đích sâu xa có thể tốt đẹp, nhưng mà cách làm thì sai, và cuối cùng thì nó lại mang nhiều cái hại hơn là lợi.

Hai, đó là vấn đề về khả năng hoặc kiến thức. Đơn giản ví dụ như thông tin y tế: bạn có thể nghe được một nguồn thông tin y tế chưa được kiểm chứng, nhưng lại vội vàng chia sẻ cho gia đình bạn bè người thân, phát tán trên mạng xã hội. Mặc dù bạn có ý tốt, nhưng lại hoàn toàn có thể đóng góp vào sự lan tràn của thông tin sai lệch, và mang lại nguy hiểm cho cả cộng đồng. Hoặc là bạn muốn cóp nhặt những kiến thức của bạn và tổ chức khoá học cho các bạn trẻ, tuy nhiên kiến thức của bạn chưa vững vàng và bạn lại góp phần chia sẻ kiến thức không đúng chuẩn cho mọi người mới đi làm. Nghe chừng về mục đích thì tốt đẹp, nhưng vì giới hạn trong kiến thức hoặc khả năng, có thể dẫn đến những hệ luỵ sâu xa.

Để làm được việc tốt, đôi khi lại khó hơn mình tưởng rất nhiều.

Kết

Mình viết lại những thứ này, cũng như một sự nhắc nhở với bản thân. Có nhiều khi mình muốn làm việc tốt, muốn giúp đỡ người khác, muốn phát triển bản thân. Và để làm tốt được việc đó, thì mình lại phải tiếp tục tìm hiểu bổ sung kiến thức, cũng như giữ vững đạo đức của mình. Bởi vì làm người tốt đôi khi không đơn giản.